Πρωινός Λόγος,
Του ΠΑΝ. ΚΑΡΑΚΑΤΣΟΥΛΗ, Ομότ. καθηγητή Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών
08 Ιανουάριος 2011
Διαβάζοντας το άρθρο της Δρος Μελίνας Κώττη στην έγκριτη εφημερίδα «Τα Γιάννινα» (21-12-2010) και με αφορμή το σχέδιο του Προεδρικού Δ/τος για την προστασία της Παμβώτιδας που δόθηκε χθες σε διαβούλευση, γύρισα τη μνήμη μου πίσω κατά 21 ολόκληρα χρόνια (Μάιος 1989), όταν τιμητικά προσκεκλημένος του τότε και νυν Δημάρχου κ. Φίλιππα Φίλιου έδωσα διάλεξη με τίτλο «Προσκλητήριο σάλπισμα για τη διάσωση της Λίμνης μας».
Το περιεχόμενο εκείνης της διάλεξης αποδείχθηκε πλήρες καθώς, ό,τι μετέπειτα έγινε, κατά κανόνα, αποσπασματικά και ασυντόνιστα, συμπεριλαμβανόταν μέσα σ’ αυτό. Έτσι, ακόμα και τώρα, τα συμπεράσματα που αναφέρονται στο άρθρο της κ. Κώττη και που αποτελούν ένα μικρό τμήμα του συνόλου του προβλήματος, είχαν ήδη επισημανθεί από τότε και εκείνο που χρειαζόταν ήταν ένα πρόγραμμα αμέσων επεμβάσεων για την εξυγίανση της λίμνης, γιατί όταν βλέπεις το λύκο περιττεύουν τα προγράμματα έρευνας των ιχνών της περπατησιάς του.
Το γενικό αυτό σχόλιο σε καμιά περίπτωση δεν θέτει υπό αμφισβήτηση τα, κατά καιρούς, μεμονωμένα ερευνητικά προγράμματα που πραγματοποιήθηκαν από εξαίρετους συναδέλφους του Παν/μίου της πόλης μας και στους οποίους μόνον έπαινοι τους πρέπουν. Το αρνητικό έγκειται στο γεγονός ότι αυτά τα προγράμματα, από όσες πληροφορίες ελάμβανα από το 1989 και εντεύθεν, όταν τελείωναν όχι μόνο δεν είχαν συνέχεια, αλλά, με την παραμονή τους, ανενεργά, στα συρτάρια των αρμοδίων, ήταν, πρακτικά αδύνατον να θεωρηθούν, αργότερα, ως αξιόπιστα στοιχεία για την ολοκλήρωση του «παζλ» των ερευνών σε όλη την έκταση της λίμνης.
Περιττεύει η αναφορά στην περιγραφή και ανάλυση όλων των συνιστωσών του προβλήματος της εξυγίανσης και ορθολογικής αξιοποίησης και διαχείρισης της λίμνης, γιατί από τότε που αναπτύχθηκαν έχουν επανειλημμένα εκτεθεί από πολλούς διακεκριμένους επιστήμονες.
Από την όλη ανάλυση αυτών των συνιστωσών ποιοτικών και ποσοτικών και τις προτάσεις αντιμετώπισής τους που έκαμα τότε θα σταθώ μόνον στο θέμα της ανάγκης σύστασης ενός αποτελεσματικού «Φορέα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Λεκάνης Απορροής της Λίμνης» όπως το 1989 αναπτύχθηκε, σε γενικές γραμμές, στο Δημαρχείο της πόλης μας, έτσι χάριν της ιστορικής μνήμης… Η επικεφαλίδα αυτού του χωρίου της διάλεξης μου ήταν: «Πρόταση για καθολική διαχείριση των υδάτων της λεκάνης απορροής της λίμνης – Ενιαίος Φορέας Διαχείρισης» και είχε ως εξής:
«Όπως αναπτύχθηκε ήδη τα ποσοτικά και ποιοτικά προβλήματα είναι πολλά και ποικίλα. Οι χρήσεις πολλές και αντικρουόμενες. Οι συγκρούσεις των κοινωνικών ομάδων που θίγονται τα συμφέροντά τους αναπόφευκτες. Η διασπορά αρμοδιοτήτων σε πολλούς φορείς δημιουργεί συγχύσεις, κενά και επικαλύψεις στο νομικό καθεστώς της Λίμνης. Οι πηγές ρύπανσης πολλές και διάσπαρτες, τόσο στην παραλίμνια ζώνη όσο και στην ευρύτερη γεωγραφική έκταση της λεκάνης απορροής της Λίμνης. Οι υφιστάμενες, αναπτυσσόμενες και προγραμματιζόμενες δραστηριότητες, οι οποίες είτε καταναλίσκουν, είτε χρησιμοποιούν, είτε ρυπαίνουν τους υδατικούς πόρους της λεκάνης ελέγχονται από περισσοτέρους φορείς με όλα τα μειονεκτήματα που αυτό συνεπάγεται.
Φυσική απόρροια των ανωτέρω είναι η καθυστέρηση λήψης αποφάσεων, η αδυναμία αποτελεσματικού ελέγχου των πηγών ρύπανσης, η αδυναμία συστηματικής, διαρκούς και υπεύθυνης παρακολούθησης της ποσότητος και της ποιότητος των υδάτων (επιφανειακών και υπογείων) της λεκάνης, η δυσχέρεια επιβολής προστίμων και κυρώσεων στους παραβάτες των κανονισμών, η αδυναμία ιεράρχησης των αναγκών και των χρήσεων, η αδυναμία ελέγχου χρήσεως αγροχημικών (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα), η μη αποτελεσματική λήψη και εφαρμογή μέτρων πρόληψης, ελέγχου και μείωσης της ρύπανσης, η μη ικανοποιητική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των αξίων πολλών επαίνων επιστημονικών μετρήσεων και ερευνών στο χώρο της Λίμνης (κυρίως εκείνων του Παν/μίου Ιωαννίνων), το ασαφές νομικό και διοικητικό πλαίσιο διαχείρισης των υδάτων της Λίμνης και τέλος η αδυναμία κατάρτισης και αποδοχής ενός μακροχρονίου σχεδιασμού ανάπτυξης, χρήσης και προστασίας των υδατικών πόρων ολόκληρης της λεκάνης απορροής της Λίμνης, ήτοι ενός σχεδίου καθολικής και ταυτόχρονα ορθολογικής διαχείρισης αυτών.
Η έννοια «διαχείριση» παραλείποντας την τεχνική πλευρά του όρου, θεωρούμενη από θεσμικής, οργανικής και λειτουργικής σκοπιάς περιλαμβάνει το σύνολο των αναγκαίων μέσων και μέτρων διά των οποίων επιδιώκεται η παρούσα και μελλοντική ικανοποίηση των αναγκών σε νερό αναλόγου ποσότητος και ποιότητος με τους οικονομικότερους δυνατούς όρους, η μέριμνα εξασφάλισης νερού για τις ανάγκες των επερχομένων γενεών καθώς και η μέριμνα διατήρησης της ισορροπίας του περιβάλλοντος και των σχετικών οικοσυστημάτων.
Σε όλα τα ανωτέρω έρχεται να προστεθεί και η αδυναμία ορθολογικού και ενιαίου προγραμματισμού μελέτης και εκτέλεσης των απαραιτήτων τεχνικών έργων (αντιπλημμυρικά, ταμιευτήρες, εμπλουτισμός, αρδευτικά, ύδρευση και αποχέτευση, επεξεργασία λυμάτων και άλλων υγρών αποβλήτων και διάθεση αυτών κ.α.π.) λόγω του ότι κάθε φορέας ενδιαφέρεται για έργα της δικής του αρμοδιότητος και αποστολής.
Όλες αυτές οι αδυναμίες συνηγορούν στην ανάγκη αντιμετώπισής τους με ένα Ενιαίο Φορέα Διαχείρισης των υδάτων στο επίπεδο της λεκάνης απορροής της Λίμνης με εκτελεστικές αρμοδιότητες. Το νομικό πλαίσιο, η διοικητική διάρθρωση, η τεχνική οργάνωση, το πλήθος και το είδος των αρμοδιοτήτων του, η λειτουργία του και οι οικονομικοί του πόροι πρέπει να καθορισθούν σε στενή συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους κρατικούς φορείς (Υπουργεία και Οργανισμοί), Δημοτικές και Κοινοτικές Αρχές, Ιδιωτικούς ή Δημοτικούς Οργανισμούς, καθώς και ενδιαφερομένους κοινωνικούς φορείς, ώστε ο προτεινόμενος Ενιαίος Φορέας να είναι γενικής αποδοχής.
Η γενική αποδοχή αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του».
* * *
Έκτοτε και κατόπιν της αποχώρησης του κ. Φίλιου από τη Δημαρχία με τον οποίο είχαμε καταστρώσει ένα γενικό πλάνο ενεργειακό και ο οποίος με είχε τιμήσει με την απονομή του Μεταλλίου της πόλης των Ιωαννίνων, κανείς άλλος δεν προσέτρεξε στις γνώσεις και την εμπειρία του συντοπίτη Καθηγητή. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε η πρόσκληση από τον κ. Ευάγγ. Αργύρη, Υφυπουργό τότε Γεωργίας, για να μου ζητήσει τη συνδρομή μου στο Σχέδιο Φορέα Διαχείρισης της Λίμνης, το οποίο επεξεργαζόταν κάποια πολυμελής επιτροπή και θα το ολοκλήρωνε σε ένα ή ενάμισυ μήνα, προτείνοντάς μου να ενταχθώ στα μέλη της, πλην όμως κάτι τέτοιο δεν είχε νόημα, γιατί το Σχέδιο ήταν σχεδόν τελειωμένο. Αντ’ αυτού προσφέρθηκα να μελετήσω το τελικό κείμενο και να κάμω τις παρατηρήσεις μου, αλλά το κείμενο αυτό, παρά την υπόσχεσή του ουδέποτε μου απεστάλη…
Είχα όμως την ευκαιρία να του τονίσω, ότι για την κατάρτιση ενός τέτοιου Σχεδίου δεν αρκούσαν η βούληση και η γνώση. Απαραίτητη και βασική προϋπόθεση ήταν η εμπειρία που σαφώς δεν υπήρχε στα μέλη της επιτροπής και κατά συνέπεια η πρότασή της δεν εγγυόταν φορέα διαχείρισης αποτελεσματικό. Δυστυχώς, ο χρόνος κατέδειξε ότι ο προταθείς και συσταθείς φορέας υφίστατο και υφίσταται, όπως σχολίαζε και σχολιάζει ακόμα ο τοπικός Τύπος δυσμενείς κριτικές και σήμερα δεν γνωρίζω, κατά πόσον ανταποκρίνεται στην αποστολή του.
Εύχομαι να είναι αποτελεσματικός, αλλά πολύ φοβάμαι ότι κάτι τέτοιο, δυστυχώς, δεν συμβαίνει, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι πέρασαν 20 χρόνια από τότε και η οριοθέτηση της λίμνης καθυστερεί, το Δ.Σ. είναι πολυπληθές, οι συναρμοδιότητες εξακολουθούν να υπάρχουν, η διαδικασία λήψης των αποφάσεων είναι χρονοβόρα και η εφαρμογή τους ακόμα περισσότερο προβληματική, αφού εμπλέκονται τόσοι φορείς αντικρουομένων συμφερόντων κ.α.π.
Έτσι, το πρόβλημα παραμένει διαχρονικά στάσιμο και αυτό γεμίζει θλίψη και απογοήτευση όσους μπορούσαν να βοηθήσουν όχι τόσο με τις γνώσεις τους, οι οποίες, ανεξαρτήτως ηλικίας, μπορούν ν’ αποκτηθούν όσο με την διεθνή εμπειρία τους, η οποία ούτε διδάσκεται, ούτε μεταδίδεται εύκολα. Με αυτοσχεδιασμούς και αποσπασματικές ενέργειες το πρόβλημα δεν λύεται…
Βέβαια η εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων και η εκτέλεση έργων εντός και περιφερειακά της λίμνης απαιτούσαν χρήματα. Τονίστηκαν κατά τη διάλεξη με έμφαση οι δυνατότητες που παρείχαν τα Ταμεία της ΕΟΚ, ΕΠΤΑ (Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης) και FEOGA (Γεωργικό Ταμείο), ενώ αργότερα ήλθαν τα Διαπεριφερειακά Προγράμματα INTEREG I και INTEREG II τα οποία διέθεταν χωρίς φειδώ χρήματα για την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν γνωρίζω κατά πόσον ο Δήμος Ιωαννίνων αξιοποίησε αυτές τις δυνατότητες. Σήμερα που διανύουμε περίοδο ισχνών αγελάδων, τα πράγματα έγιναν εξαιρετικά δύσκολα. Οι ευκαιρίες δεν παρουσιάζονται κάθε μέρα, ή είσαι ξύπνιος και τις πιάνεις ή κοιμάσαι και πιάνεσαι στον ύπνο…
• Σ.Σ.: Ο κ. Π. Καρακατσούλης υπήρξε Καθηγητής της Γεωργικής Υδραυλικής του Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών (1972-2003) και είναι Πτυχιούχος Γεωπόνος (ΑΓΣΑ), Πολιτικός Μηχ/κός (ΕΜΠ), Υδραυλικός Μηχ/κός και Διδάκτωρ του Πολυτεχνείου της Τουλούζης (Γαλλία), χρηματίσας Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος της Επιτροπής Προβλημάτων Ύδατος του ΟΗΕ (1980-1984), αποκτώντας έκτοτε τον τίτλο του Sinior Advisor του ΟΗΕ επί θεμάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων, καθώς και Διευθυντής του Τομέα Διαχείρισης Υδατικών Πόρων του Γεωπ. Παν/μίου Αθηνών. Παράλληλα υπήρξε Υφηγητής του ΓΠΑ και είναι κάτοχος μεταπτυχιακών διπλωμάτων στην Υδροδυναμική, στην Περιφερειακή Ανάπτυξη και τον Χωροταξικό Προγραμματισμό (Τουλούζη – Παρίσι).
Η διάλεξή του στο Δημαρχείο Ιωαννίνων σχολιάστηκε εξαιρετικά θετικά από όλο σχεδόν τον ημερήσιο Τοπικό Τύπο της πόλης (φύλλα Κυριακής, 21-22 Μαΐου 1989, Πρωινός Λόγος, Πρωινά Νέα κ.ά.).
No comments:
Post a Comment