Η λίμνη Παμβωτιδα

Ηπειρωτικός Αγώνας, του Γιάννη Πάσχου
Ολόκληρο το άρθρο εδώ

Από το 1900 μέχρι σήμερα οι μεταβολές του οικοσυστήματος της λίμνης Παμβώτιδας (GR2130005, κωδικός με τον οποίο έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης “Natura 2000”) ήταν σαρωτικές. Η επιφάνεια του νερού μειώθηκε κατά 25% - 30%, ο όγκος του νερού περισσότερο από 32%, ενώ η μείωση του μέσου βάθους κυμαίνεται στο 57%. Σημαντικά πεδία αναπαραγωγής εξαφανίσθηκαν και μαζί τους επηρεάσθηκε το σύνολο της πανίδας και της χλωρίδας ενώ το υδάτινο οικοσύστημα υποβαθμίστηκε. (…)

Με λίγα λόγια το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας που ασχολήθηκε με την λίμνη τόνιζε με διάφορους τρόπους ότι ο ευτροφικός χαρακτήρας της λίμνης θα ενταθεί και σταδιακά θα οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη κατάσταση. (…)

Σε αντίθεση με άλλες χώρες ή άλλες περιοχές, στην λίμνη Παμβώτιδα οι ΟΤΑ πρωτοστατούν στην επιβάρυνση της λίμνης από παλιά (μπαζώματα, αλλοίωση της φυσικής παραλίας, άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας επιχειρήσεων), μέχρι και σήμερα, αγνοώντας τους μεγάλους κινδύνους για το οικοσύστημα. (…)

Την περίοδο 1980-1983 η λίμνη εμφάνισε έντονα σημάδια ευτροφισμού. Η υδρόβια βλάστηση είχε επεκταθεί σε όλη την έκταση στο βαθμό που οι ψαρόβαρκες και τα καραβάκια δεν μπορούσαν να κινηθούν με άνεση από τα φυτά που μπλέκονταν στις μηχανές τους. Επίσης παρατηρήθηκε έντονη κάμψη της αλιευτικής παραγωγής και ανησυχητικές ανοξικές καταστάσεις κ.λπ. (…)

Δυστυχώς οι πρωτοβουλίες αποκατάστασης αντί να ενταθούν σταδιακά ατόνησαν με αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 2006 η έκρηξη των τοξικών κυανοφυκών να φέρει ακόμη μια φορά στην επιφάνεια το πραγματικό πρόβλημα της Παμβώτιδας. (…)

Ένα σημαντικό ζήτημα για τον στοιχειώδη έλεγχο των προβλημάτων της υπερτροφικής λίμνης είναι η ιεράρχηση των στόχων και των ενεργειών. Τα κυρίαρχα προβλήματα της λίμνης που συντηρούν και ενδυναμώνουν τον υπερτροφικό της χαρακτήρα είναι δυο: Οι συνεχείς εισροές και το ίζημα. Οι συνεχείς εισροές τροφοδοτούν και επανατροφοδοτούν τον μηχανισμό συντήρησης και επαναδραστηριοποίησης του ευφτοφισμού. Το δε ίζημα επιταχύνει με την επαναιώρησή του την εκδήλωση των αρνητικών φαινομένων και ενδυναμώνει την χρονική παρουσία τους. Για τα δυο αυτά σημαντικά ζητήματα δεν έγινε τίποτα ή αυτά που έγιναν δεν ήταν αρκετά. Το ανησυχητικό είναι ότι στους άμεσους στόχους των αρμοδίων είναι η εγκατάσταση υδροβιολογικού πάρκου, ποδηλατόδρομοι, γέφυρες, προβλήτες και άλλα έργα που δεν έχουν σχέση με τα ζητήματα επιβίωσης της λίμνης. (…)

Είναι ανάγκη να γίνει κοινή συνείδηση ότι η λίμνη πέρασε “στα ανώτερα επίπεδα” του υπερτροφικού της χαρακτήρα. Φαινόμενα αρνητικά που δύσκολα θα ξεπεραστούν όλο και συχνότερα εκτιμάται ότι θα εμφανίζονται.
Σταδιακά προβλέπεται:
- Συχνότερη και για μεγαλύτερο χρόνο εμφάνιση της έκρηξης των κυανοβακτηρίων.
- Τοξικές ουσίες θα περάσουν σε μεγαλύτερες ποσότητες στη σάρκα όλων των ειδών των ψαριών και πολλών ειδών της πανίδας.
- Αδυναμία φυσικής αναπαραγωγής των ψαριών και άλλων υδρόβιων οργανισμών (βατράχια).
- Καθολική επικράτηση ορισμένων ειδών.
- Παραδοσιακά είδη ψαριών θα εξαφανιστούν ακολουθώντας τον δρόμο των ενδημικών ειδών (τσίμα).
- Περαιτέρω μείωση της βιοποικιλότητας.
- Περαιτέρω υποβάθμιση της αλιευτικής παραγωγής.
- Αύξηση της πιθανότητας θνησιμότητας υδρόβιων οργανισμών.
- Πιθανή η ξαφνική μεταβολή σε αρνητικά επίπεδα φυσικοχημικών και βιολογικών παραμέτρων.

Την παραπάνω ζοφερή εικόνα θα επιταχύνουν οι παγκόσμιες επιπτώσεις από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η δε ερημοποίηση εκτιμάται πως απειλεί πάνω από το 30% της ελληνικής επικράτειας και μεταξύ αυτών και περιοχές της Ηπείρου, όσο κι αυτό αν αυτό φαίνεται παράδοξο. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι από το 1920 περίπου η χώρα μας έχασε το 70% των υγροτόπων της (Εικόνα 9) και ότι οι λίμνες έχουν πεπερασμένη διάρκεια ζωής ακόμη και όταν μένουν ελεύθερες από κάθε ανθρώπινη κακοδιαχείριση. Οι πιθανές περίοδοι μιας βελτιωμένης κατάστασης της Παμβώτιδας δεν πρέπει να μας ξεγελούν. Η πορεία κατάρρευσης του οικοσυστήματος της Παμβώτιδας μπορεί να επιβραδυνθεί μόνο με έλεγχο των εισροών και προσεκτική διαχείριση του ιζήματος. Ούτε ένα ευρώ πέρα των παραπάνω δράσεων.